Każdy bliski osoby umierającej z pewnością niejednokrotnie zastanawia się, czy będzie potrafił rozpoznać zbliżającą się śmierć i czego wówczas oczekiwać. Dla bliskich umierającego jest to najczęściej najtrudniejszy i najbardziej stresujący czas. Jednocześnie rozpoznanie punktu bez powrotu daje czas na pożegnanie się z chorym, kiedy jeszcze jest to możliwe, i pozwala na świadome towarzyszenie mu do końca.
Przedstawione informacje dotyczące oznak i objawów nadchodzącej śmierci mogą być pomocne w zrozumieniu naturalnych zmian pojawiających się podczas procesu umierania. W przypadku niektórych pacjentów symptomy te wystąpią na kilka godzin przed śmiercią, u innych będą zauważalne dni lub nawet tygodnie przed śmiercią. Nie istnieje też żadna konkretna kolejność pojawiania się oznak zbliżającej się śmierci, a niektórzy chorzy mogą nie doświadczyć ich w ogóle. Nikt też do końca nie potrafi określić, kiedy dokładnie dana osoba odejdzie.
Poniżej przedstawiono różne symptomy wskazujące, że pacjent może zbliżać się do punktu bez powrotu. Wymieniono również możliwe działania będące dla umierającego wsparciem.
PAMIĘTAJ!
Podczas końcowej fazy życia nie ma dobrych i złych decyzji.
Trzeba zaufać swojemu instynktowi, który nakieruje nas na to, co dobre. A może to być po prostu siedzenie lub leżenie z chorym, zapewniające go o naszej obecności.