Opieka paliatywna to dziedzina zajmująca się wszechstronną i całościową opieką nad chorymi oraz leczeniem objawowym pacjentów z nieuleczalnymi schorzeniami, niepoddającymi się leczeniu przyczynowemu, postępującymi i ograniczającymi życie.
Celem objęcia chorego opieką paliatywną jest poprawa jakości jego życia poprzez zapobieganie bólowi i innym objawom somatycznym oraz ich uśmierzanie, a także łagodzenie cierpień psychicznych, duchowych i socjalnych.
Ten rodzaj opieki jest często błędnie utożsamiany z opieką nad osobami u kresu życia i z tego powodu budzi on opór pacjentów. Tymczasem „opieka paliatywna” jest pojęciem szerszym niż „opieka nad osobami u kresu życia”. Podczas gdy opieka u schyłku życia (end of life care) skierowana jest do osób bliskich śmierci (ostatnie tygodnie/dni życia), opieka paliatywna znajduje zastosowanie również we wcześniejszych stadiach postępujących przewlekłych chorób równocześnie z leczeniem mającym na celu przedłużenie życia chorego. Objęcie pacjenta opieką paliatywną jest właściwą decyzją bez względu na stan zaawansowania nieuleczalnej choroby: takie działania jak dążenie do poprawy jakości życia pacjenta przez leczenie objawowe oraz wielowymiarowe wsparcie dla niego i najbliższych mu osób można i powinno się podejmować w każdym momencie zmagania się z nieuleczalną chorobą.
Wczesne włączenie opieki paliatywnej w proces terapii staje się nowym standardem w opiece nad pacjentami onkologicznymi. Wyniki badań dowodzą, że objęcie nią osób od momentu diagnozy choroby daje zdecydowanie lepsze rezultaty niż włączenie jej w ostatnich stadiach. Na wczesnych etapach choroby opieka koncentruje się na leczeniu objawowym i budowaniu świadomości możliwych prognoz.
Opieka paliatywna jest skierowana nie tylko do osób chorujących na nowotwory. Mogą z niej skorzystać także pacjenci cierpiący z powodu innych nieuleczalnych chorób przewlekłych, takich jak:
- układowe zaniki pierwotne zajmujące ośrodkowy układ nerwowy;
- następstwa chorób zapalnych ośrodkowego układu nerwowego (OUN);
- choroby wywołane przez wirus HIV;
- kardiomiopatie;
- niewydolność oddechowa;
- owrzodzenia odleżynowe.
Opieka paliatywna jest prowadzona w następujących formach:
- model stacjonarny (hospicja stacjonarne i inne ośrodki pomocy);
- model domowy (hospicja domowe dla dorosłych, hospicja domowe dla dzieci);
- warunki ambulatoryjne (poradnie medycyny paliatywnej).
Opieka paliatywna podnosi wartość opieki zdrowotnej. Wpływa na podniesienie jakości życia pacjenta, tym samym oddziałując także na jakość życia jego rodziny. Z uwagi na fakt, że liczba osób zapadających na poważne i zagrażające życiu schorzenia stale rośnie, opieka paliatywna będzie odgrywała coraz większą rolę w dostarczaniu wysokiej jakości opieki zdrowotnej. Wykazano przy tym, że wraz z jej dobroczynnym wpływem na dobrostan chorego i jego rodziny jej zaangażowanie w proces terapii skutkuje znaczną redukcją kosztów leków, badań laboratoryjnych i pracy oddziałów intensywnej terapii.