Dobra, skuteczna komunikacja zachodzi wówczas, gdy zaistnieje zgodność pomiędzy intencjami nadawcy a intencjami, które przypisuje mu odbiorca. Utrudnienia w rozmowie mogą powstać podczas przesyłania i odbierania komunikatu i mogą zależeć zarówno od nadawcy, jak i odbiorcy.
Przeszkody zewnętrzne pochodzą z najbliższego otoczenia rozmówców. Wysoka lub niska temperatura, hałas mogą znacząco obniżyć możliwość sprawnego porozumienia się. Zmiana miejsca spotkania lub odgrodzenie się od dobiegających hałasów najczęściej wpływają na poprawę procesu komunikacji. Z uwagi na ten typ przeszkód ważne jest odpowiednie zaplanowanie czasu i miejsca spotkania, a także odpowiednie zaaranżowanie przestrzeni.
Przeszkody wewnętrzne wynikają głównie z odmienności rozmówców w obszarze: postaw, poglądów, przeżywanych emocji, rozumienia komunikatów werbalnych i niewerbalnych przekazywanych wzajemnie. Uświadomienie sobie możliwości ich występowania może ułatwić eliminowanie ich z komunikacji. Wewnętrzne bariery komunikacyjne można sklasyfikować w cztery podstawowe grupy:
- osądzanie: obrażanie, pochwały, ocenianie, krytykowanie, pytania typu: „Dlaczego…”, przekonania, stereotypy;
- decydowanie za innych: rozkazywanie, grożenie, moralizowanie, wypytywanie, niewłaściwe stawianie pytań;
- uciekanie od problemu odbiorcy: doradzanie, zmiana tematu rozmowy, logiczne argumentowanie, żargon zawodowy, pocieszanie, minimalizowanie uczuć odbiorcy;
- blokady językowe, różnice kulturowe.
Niewerbalne bariery komunikacji
Komunikacja niewerbalna ma niezwykle silną moc oddziaływania na odbiorcę. Stanowi kontekst całej sytuacji. Trudno jest nią sterować, a jeszcze trudniej jest się jej nauczyć. Kontakt wzrokowy, nasza postawa ciała względem rozmówcy, ton głosu, wykonywane gesty mimika twarzy, wygląd zewnętrzny – to wszystko może wpływać na relację. Z tej przyczyny niespójność komunikatów werbalnych i niewerbalnych może stanowić znaczną przeszkodę w procesie komunikacji. Przykładem takiej niespójności jest sytuacja, gdy poprzez słowa wyrażamy zainteresowanie drugą osobą, zadajemy pytania lub odpowiadamy na dany temat, ale na twarzy nie widać emocji, a nogi ukryte pod stołem zdradzają zniecierpliwienie. Takie zachowanie nie wzbudza zaufania. Nasz rozmówca może zamknąć się na relację z nami, ograniczając się jedynie do zdawkowych odpowiedzi. Brak kontaktu wzrokowego, zamknięta postawa ciała, nerwowe ruchy, ostre lub ospałe brzmienie głosu są również dla niego sygnałem, odbieranym często nieświadomie, że nie jesteśmy zaangażowani w relację lub jesteśmy w stosunku do niego negatywnie nastawieni.